Cani Illuminati

2019 – Onze lijstjes

Jeroen — Fri, 14 Feb 2020 08:13:55 +0000

Dit keer wederom ná uitreiking van de Academy Awards…

Jeroen

Sander

Wouter

2018 – Onze Lijstjes

Jeroen — Tue, 26 Feb 2019 08:20:58 +0000

Dit keer net even ná de Oscars…onze lijstjes van het afgelopen jaar. Wel even wennen aan die nieuwe WordPress editor trouwens…

Jeroen

Mark

Martijn

Volgt..

Sander

Wouter

Climax

Sander — Thu, 07 Feb 2019 16:56:08 +0000

Life is a collective impossibility, een geschreven standpunt duikt ineens op, heel triviaal, zou je denken, heel erg Godardachtig, zekers.

Het wit kleurt rood met bloed. Gaspar Noé’s Climax trapt af met een hint naar een voorbije ontaarding, maagdelijk met een lichte graad van wrevel. Vanuit een top-down-perspectief zien we een ondergeklede vrouw, die we later zullen leren kennen als Lou (Souheila Yacoub), kruipend door de koude. In vreemde samentrekkingen maakt ze een verminkte sneeuwengel. Overduidelijk gewond stagneert haar krioelgang, en ze lijkt het te verliezen van de vorst.

Een paar stappen terug. Het maar vijf pagina’s tellende script van de film is geïnspireerd door een naar het schijnt waargebeurd voorval. Het is 1996. In een verlaten schoolgebouw repeteert een avant-garde gezelschap een dans als choreografische zoetigheid voor het oog. Mannen, vrouwen, als slangenmensen, acrobatische dansers en armzwaai-executanten. Zo’n feestje om ’t af te sluiten volgt, DJ erbij, hartstikke gezellig, niks aan de hand. Tot iemand iets interessants met de sangria vermengt.

Noé eigent met z’n bedwelmende wanorde een genre toe (Into the Void, Irreversible). Met duizelingwekkend camerawerk pakt hij de onuitsprekelijke fantomen van een droom. Wat later in de film, ze is kort daarvoor overvallen door een onbestemd gevoel, doet Velva (Sofia Boutella) een Isabelle Adjanietje, als ze stuurloos om zich heen tolt. Ze gaat tekeer als een speenvarken, ramt met haar kruis in de muur, benen uiteengevouwen als een rubber mens, ze verstrengelt en wordt één met de gordijnen. In een ruimte nabij knalt “Windowlicker” uit de speakers. Iedereen wappie, en deze hondsvotten verliezen hetgeen ons scheidt van het dierenrijk.

Alsof bij het dansgrut onderling zoveel oud zeer sluimert. De pleuris breekt uit na enkele ongefundeerde beschuldigingen over en weer. Na halverwege de film de endcredits (!) voorbij te zien komen, pist een griet midden op de dansvloer, zonder gêne. Startspetters die de luchthartige ambiance doen kantelen naar vernaarde passie die de ruimte ontvouwt in een mix van zo’n klote discotheek en een ontregeld gesticht.

Op een tv-scherm aan het begin van de film komen via enkele ongemakkelijke vraaggesprekken de namen en gezichten voorbij van de performers. Ze spreken over hun hoop en hun angsten, gegarandeerd een voorbode. Dit eclectisch gezelschap blijkt niet in staat, of eerder, niet bereid de kwelcirkel te verlaten. De groep beticht met woord en soms raak gebaar de al dan niet zwangere Lou van het oppeppen van de drank (ze is de enige die het goedje links laat liggen), terwijl ze in alle staten begint te raken, probeert ze zichzelf onschuldig te blèren, om uiteindelijk op zichzelf in te gaan te krassen. Zelfs de kleine man Tito nipt van de sangria. Om het jochie te beschermen tegen de hen steeds meer om de oren vliegende capriolen, sluit z’n moeder hem op in de meterkast, om daarop de sleutel kwijt te raken. Met alle gevolgen van dien. Dansende siblings komen te dicht tot elkaar, het kapsel van een coke-achterhoudende vrouw vliegt in de hens, mensen giechelen erom – u vraagt, zij draaien. Climax onthult je jouw gezond verstand als je beste compagnon te beschouwen.

Verborgen neon bestraalt de corridors met een zachte overdaad in groen en rood. De film bruist in een orgie van onbegrensd camerawerk, vervoering, muziek, en idiosyncratische danspasjes, heel vleselijk, heel organisch. Soms is het plafond de grond en vice versa. Dutch angles, langzaam roterende camera’s, onafgebroken longshots, de beelden vallen en rollen over elkaar heen. De cameraman ook aan de LSD. De lens van Noé is de schaduw van z’n cast, de regisseur staat vooraan bij elke paniekaanval, elk moment van valse intimiteit, elke stoot onder de gordel, hij knoopt elke ritmische, pulserende beweging met z’n dito opnames aaneen. Climax is een knettergekke, anderhalf uur durende videoclip.

You Were Never Really Here

Mark — Thu, 12 Apr 2018 15:11:51 +0000

Ergens halverwege You Were Never Really Here zit hoofdpersoon Joe in een motelkamer met Nina, het meisje dat hij zojuist uit de kinderprostitutie heeft gered. Buiten beeld is The Shawshank Redemption op de televisie; we horen Andy Dufresne aan Red vertellen dat de Stille Oceaan geen geheugen heeft, en dat hij zelf de rest van zijn leven bij voorkeur doorbrengt in a warm place that has no memory. Een sterk contrast, niet alleen met de getraumatiseerde Nina, maar ook met Joe, wiens afrekeningen gedreven worden door niets dán herinnering – om precies te zijn die aan een verleden dat hij met harde hand probeert recht te zetten.

Ergens in een ver, donkerharig en gladgeschoren verleden heeft iemand mij wel eens vergeleken met Joaquin Phoenix – ik meen dat het zo’n beetje rond diens Walk the Line moet zijn geweest. Ik zag de overeenkomst zelf niet echt, maar stak ‘m niettemin trots in m’n binnenzak. Tegenwoordig zou ik dertig extra kilo’s en een Mel Gibson-baard te voorschijn moeten toveren om qua uiterlijk ook maar half bij de wereldacteur in de buurt te komen. Beeldvullend en met logge vastberadenheid sjokt Phoenix door You Were Never Really Here heen, als grizzlybeer met een missie – in dit geval het buiten de autoriteiten om bevrijden van meisjes die ontvoerd zijn om als seksslaaf te worden gebruikt. Op z’n Oldboys hamert Joe zich een weg naar gerechtigheid en zingeving, waarbij minuscule flashbacks zijn dadendrang in het voorbijgaan enigszins verklaren. In een verleden als soldaat en FBI-agent is Joe namelijk getuige geweest van het nodige menselijk leed, leed dat ondanks zijn aanwezigheid toch heeft plaatsgevonden – alsof hij er net zo goed niet bij was geweest. Vandaag de dag is hij echter niet van plan om het onheil zomaar te laten zegevieren, en de hamer is daarbij een grimmige echo van een jeugdtrauma dat nog lang niet verwerkt is. Zijn dementerende moeder, met wie Joe samenwoont, is deze geschiedenis langzaamaan aan het kwijtraken, maar voor Joe is het nog altijd een drijfveer om de smeerlappen van deze wereld zonder genade neer te timmeren.

Op papier is You Were Never Really Here, gebaseerd op een novelle van Jonathan Ames, een arthousy variant op de geweldsporno van films als Taken, John Wick en Death Wish. Regisseur en scenarist Lynne Ramsay houdt de schijnwerper van haar film echter op de binnenwereld van Joe gericht, en toont daarbij zelden meer dan slechts de nasleep van het geweld dat plaatsvindt. Zo’n beetje de enige sequentie waarin we Joe wél in actie zien wordt getoond via beelden van een beveiligingscamera, begeleid door de klanken van de oldie Angel Baby uit 1961 (en dat is overigens niet de laatste keer dat muziek en gebeurtenissen contrasteren, getuige het even bizarre als tedere gebruik van Charlene’s I’ve Never Been to Me, later in de film.) Dit is het moment waarop hij zich een weg door een herenhuis hamert om Nina te bevrijden. Op het oog een klus als alle anderen, ware het niet dat een standaardklus in een film nooit een standaardklus is; binnen no-time escaleert de boel en blijkt Nina een pion in een pervers complot waarvan elke getuige er eentje te veel is. De koortsdroom aan dood en verderf die volgt culmineert uiteindelijk in een hallucinatoire wandeling door een landhuis, waarbij zowaar Stanley Kubrick even om de hoek komt spieken; Joe slentert verloren door de gangen en wordt vanuit kamers aangestaard door spoken van weleer, terwijl de vioolchaos van Jonny Greenwood duidelijk refereert aan de kakofonieën van Krzysztof Penderecki zoals we die krap veertig jaar geleden in The Shining hoorden.

Het is niet de enige verwijzing die Ramsay in haar film stopt; Joe is als veteraan-met-doorgeslagen-rechtvaardigheidsgevoel een moderne Taxi Driver, een prachtige onderwaterscène citeert The Piano en hier en daar waart de geest van Nicolas Winding Refn’s Drive rond, spannende electrobeats incluis. Niet dat ik YWNRH nu weg wil zetten als referentie-fest, daar zou ik Ramsays kwaliteiten schromelijk tekort mee doen. Zowel haar script als regie creëren hun eigen universum (zonder ook maar een grammetje overtollig vet) en Phoenix weet hierin met zijn spel continu de aandacht vast te houden – of hij nu samen met zijn moedertje het zilverwerk zit te poetsen of zich in de sauna voorbereidt op zijn taak, alles wat zich in dat overwoekerde gelaat afspeelt is interessant, je móet er wel naar kijken. Een ander voorbeeld van Ramsays intelligente regie: vroeg in de film toont ze enkele momenten waarop Joe zojuist het frame heeft verlaten (een drinkfonteintje dat nog even stroomt, een winkeldeur die dichtvalt), en voor omstanders is het net of er een geest aan het werk is, alsof er nooit echt iemand is geweest. Dit zijn korte doch veelzeggende shots waarin de anonimiteit van Joe weerklinkt, waarin we heel even het isolement voelen van iemand die koste wat kost zijn stempel op de wereld wil zetten.

You Were Never Really Here is mijn eerste echte favoriet van 2018. Ik kan me echter goed voorstellen dat de film niet voor iedereen is weggelegd; met thema’s als kinderprostitutie, posttraumatische stress, existentiële eenzaamheid en dementie bruist het hier nu niet bepaald van de gezelligheid. Tussen de grimmige kieren door gloort hier en daar evenwel een flintertje hoop, ook al is het niet van het soort dat je de keuken in doet rennen om een taart te gaan staan bakken – so to speak. Niettemin, hoop is hoop – en hoop, volgens Andy Dufresne in The Shawshank Redemption, ‘is a good thing, maybe the best of things, and no good thing ever dies’.

Dit artikel is ook te vinden op: mshoogland.wordpress.com

2017 – Onze Lijstjes

Jeroen — Sat, 03 Mar 2018 14:49:02 +0000

Dit weekend worden de Academy Awards weer uitgereikt. Blijkbaar vinden we die zodanig interessant dat we dat weer als ijkmoment kiezen voor onze lijstjes. Dus…hier zijn ze weer.

Jeroen

Mark

Martijn

Sander

En een eervolle vermelding voor Jim & Andy.

Wouter

Call Me By Your Name

Mark — Mon, 25 Dec 2017 19:05:40 +0000

Ik hou nooit zo van happy endings met een strik erom. De beste liefdesdrama’s zijn naar mijn mening degenen die hooguit op een ambigue manier tot een einde komen; (500) Days of Summer, Casablanca, Eternal Sunshine of the Spotless Mind en Brokeback Mountain. Stuk voor stuk titels die ik in in een Top 10 Aller Tijden zou plaatsen, laatstgenoemde zelfs in de top 3. Ja, rond release zette ook ik de film ietwat oneerbiedig weg als ‘die ene met die homocowboys’, maar toen ik kort na de dood van hoofdrolspeler Heath Ledger toch benieuwd was naar ’s mans Oscargenomineerde rol, werd ik in twee uur tijd tot de grond toe afgebroken. Knapste verdienste van de acteurs en regisseur Ang Lee is dat je op een zeker moment ‘vergeet’ dat je naar twee cowboys zit te kijken. De gedoemde liefde stijgt ver boven de stetsons uit!

Wanneer je je louter richt op de gemeenschappelijke sekse van de hoofdpersonen, zou je Call Me By Your Name spottend een Brokeback Mountain in de Italiaanse zomerzon kunnen noemen – met een vleugje Lolita, als je het leeftijdsverschil wat zwaarder laat wegen dan nodig is. De film van de Italiaanse regisseur Luca Guadagnino verhaalt over de korte affaire tussen de 17-jarige Elio en de 24-jarige Oliver in de zomer van 1983, waarbij in de eerste helft vooral voorzichtig gelonkt, gefantaseerd en afgetast wordt. Elio Perlman is een schriele tiener, onzeker en op het irritante af wispelturig. Oliver is daarentegen een afstandelijke, atletische Amerikaan die voor zes weken over de vloer komt als assistent van Elio’s vader, een antropologieprofessor. De twee, gespeeld door Timothée Chalamet en Lone Ranger Armie Hammer, verkennen uiterst voorzichtig elkaars intenties alvorens ver in de film nader tot elkaar te komen. Tussendoor wordt er gefietst, gezwommen, gedanst op Love My Way van The Psychedelic Furs en ook nog een beetje aan meisjes gezeten.

Geheel conform het Handboek voor Italiaanse Filmmakers loopt de film over van gekwebbel over antieke cultuur, zwoele beelden van het landschap en die eeuwige juxtapositie van oude architectuur tegenover het jonge vlees van de personages. Ook zit er natuurlijk een scène in met een ouder stelletje dat met drukke handgebaren over iets totaal onnozels aan het bakkeleien is. Vrij vervelend allemaal, zeker wanneer het gros van de scènes heel kunstzinnig middenin een handeling wordt afgebroken – dat zal een stijldingetje zijn. Echt, ik bewonderde hoe Call Me By Your Name zijn lome zomersfeer wilde neerzetten, nostalgisch in zijn tijdsbeeld (en dat zónder Rubix-kubus!), en hoe de film zijn personages langzaam liet opbloeien – met name Armie Hammer schittert in zijn transformatie van arrogante kwal tot verliefd lachebekje. Maar op de één of andere manier wilde het allemaal niet binnenkomen (het hielp ook niet dat ik net wat aan het eten was tijdens een ranzige scène met een perzik). Het obligate Conflict van de Derde Akte, zo cruciaal in liefdesdrama’s, bleef uit, van escalatie of een schokkende ontdekking was geen sprake. Ik berustte me in het feit dat Call Me By Your Name, die ik was gaan kijken op ingeving van hoge waarderingen, gewoonweg niet mijn film was. Misschien kwam het door het natte winterweer, of misschien was dit toch iets meer ‘queer cinema’ dan ik aankon – mijn liefde voor Brokeback Mountain en ook La Vie d’Adèle ten spijt.

Schpoiler warning: mocht je de laatste tien minuten van Call Me By Your Name zelf willen ervaren, wat op zich valt aan te bevelen, dan kun je deze tekst op dit punt gewoon zien als een verslag van hoe een hoog aangeschreven film mij tegenviel. Anders lees je gewoon door hoe ik het slot van de film beleefde:

Op het kantelpunt van mijn definitieve teleurstelling braken de laatste tien minuten van de film aan. Elio, die zojuist zijn zomerliefde Oliver door een trein van hem weggenomen heeft zien worden, neemt verslagen plaats op de bank naast zijn vader – gespeeld door Michael Stuhlbarg, die met zijn gevarieerde rollen in onder meer Boardwalk Empire en het derde seizoen van Fargo een persoonlijke favoriet aan het worden is. En terwijl ik aan het wachten ben op de aftiteling, besluit deze man even heel beheerst en liefdevol één van de mooiste vadermonologen op te lepelen die ik ooit in een film heb gezien. “We rip out so much of ourselves to be cured of things faster than we should, that we go bankrupt by the age of 30 and have less to offer each time we start with someone new. But to feel nothing so as not to feel anything—what a waste…” En zo verder. De tekst schrijven is één ding, maar hem zo menselijk doorvoeld voordragen, zichtbaar opgediept uit levenservaring die decennia voor de vertelde tijd van het script ligt, dat is Acteren. Elio’s vader, die tot dan toe enkel heeft lopen oreren over de oudheid en ook heel erg ontspannen bleek te kunnen ontbijten in de Italiaanse ochtendzon, wordt in luttele minuten het emotionele zwaartepunt van de film. En dan moet de aftiteling nog komen…

Na de mooie woorden van Perlman senior neemt de film een tijdsprong; opeens is daar winter, sneeuw, haardvuur. Elio zit een beetje verveeld te wachten tot zijn moeder het avondeten heeft opgediend, als de telefoon gaat. Drie keer raden wie de beller is. Het korte gesprek dat volgt vormt het definitieve einde voor de affaire die Elio en Oliver die zomer hadden, zoveel wordt wel duidelijk. De Elio aan wie ik mij zo veel heb geërgerd neemt vervolgens plaats voor het eerdergenoemde haardvuur en begint een partijtje te voelen; verdriet, pijn, het bitterzoete van herinneren. Moeders dekt op de achtergrond de tafel, een nummer van Sufjan Stevens kruipt op en de titel van de film springt in beeld. Daarna volgen de eindcredits, terwijl Elio’s gezicht nog altijd in al zijn rauwe emotie het beeld vult, het flakkerende vuur weerkaatsend. In mijn hoofd herbeleef ik de afgelopen twee uur in vogelvlucht en realiseer ik me dat dit ene eindshot de gehele film naar een hoger plan tilt, gelijk de wijze waarop je soms iets pas echt voelt en waardeert wanneer het voorbij is. Call Me By Your Name was misschien niet de juiste film op het juiste moment, maar het verpletterende gelaat van Elio is mijn favoriete filmmoment van 2017.

2016 – Onze Lijstjes

Jeroen — Sun, 26 Feb 2017 11:36:24 +0000

Vannacht worden de Oscars weer uitgereikt. Tijd voor de lijstjes…

Jeroen

Mark

Slechtste film: Suicide Squad.

Martijn

Sander

En een eervolle vermelding voor The Love Witch.

Wouter

2015 – Onze Lijstjes

Jeroen — Tue, 16 Feb 2016 08:19:04 +0000

De Oscars staan weer voor de deur. Daarom ook weer onze lijstjes. Met extra deze keer: Ton, met maar liefst twee schaakfilms. Lees en huiver.

Jeroen

Mark

Martijn

Sander

Ton

Wouter

Recensie: Queen of Earth

Wouter — Thu, 05 Nov 2015 12:35:12 +0000

Queen of earth

Queen of earth toont de relatie tussen de ‘beste vriendinnen’ Catherine en Virginia, gespeeld door Elisabeth Moss (Mad Men) en Katherine Waterston (Inherent Vice). De regisseur Alex Ross Perry die eerder het intellectualisme van New York à la Woody Allen/Noah Baumbach verkende in de comedy Listen up Philip (2014) verlaat deze setting voor een afgelegen vakantiehuis. Als het comedy genre waar Alex Ross Perry het meest mee wordt geassocieerd verplaatst naar psychologisch drama is het onmogelijk niet aan de relatie te denken tussen Liv Ullmann and Bibi Andersson in Persona (1966). De blauwdruk van Queen of earth lijkt dan ook Bergman’s Persona te zijn, het grootste verschil is hier dat de negatie mentale toestand van depressie en ‘anxiety’ in de films van Bergman komen vanuit de vraag: “hoe kan ik iets in deze wereld doen” die Catherine en Virginia omdraaien naar “hoe kan de wereld dit mij aandoen”.De titel van de film krijgt zo ook zijn betekenis, Catherine en Virginia zijn elitaire zelfgenoegzame koninginnen van hun eigen wereld en elke actie die tegen hun troonrecht ingaat wordt gezien als een belediging. Hier ligt de kracht van Alex Ross Perry, het scheppen van karakters die op papier de meest onsympathieke protagonisten zouden zijn die hij in een soort ruwe eerlijkheid weet om te toveren tot mensen waar wij evengoed sympathie voor kunnen hebben. Het acteerwerk van vooral Elisabeth Moss helpt hierbij en is subliem in haar rol van de vrouw in een zenuwinzinking en spreekwoordelijke “descent into madness”. De humor is niet helemaal verdwenen maar is nu inkt zwart, los van wat referenties naar Listen up Philip zoals het lezen van “Madness and Women” en de fles Laphroaig die geen rol spelen in Queen of earth maar als ‘prop’ fungeren in het elitaire spel van Listen up Philip, die alleen te zien zijn als een knipoog voor de incrowd De cinematografie en muziek die een jaren 70 psychologisch drama sfeer scheppen (denk aan Roman Polanski’s ‘apartment’ trilogie) zorgen voor een nerveuse spanning, de tijd die verspringt tussen het nu en hun vorige bezoek aan het vakantiehuis een jaar geleden verwisseld de spanning tussen Catherine en Virginia van plus naar min, maar blijven elkaars tegenpolen en plaatst hun beide in een oneindige cyclus van hun ‘codependent relationship’ maar zorgt ook voor ambiguïteit en verwarring voor de kijkers die een wat conventionelere verhaalstructuur verwachten. Uiteindelijk zal de film zijn publiek verdelen, wat iets positiefs is gezien: “If everybody agrees, you must have done something wrong,” aldus Nicolas Winding Refn

Two Jakes

Sander — Wed, 21 Oct 2015 11:48:59 +0000

Jack Nicholson pikt de draad weer op. Opnieuw stapt hij in de schoenen van Jake Gittes. De hechtingen in zijn neus zichtbaar als twee mannen hem afvoeren weg van dat echec – de detective volslagen gedesillusioneerd. Zo eindigde Chinatown (1974). Een onder een dikke laag stof geraakt tijdsgewricht, maar het verleden komt de boel even afnemen.

Kitty Berman: “Does it ever go away?”
Jake Gittes: “What’s that?”
Kitty Berman: “The past.”
Jake Gittes: “I think you have to work real hard on that one.”

Jack Nicholson zegt ‘t zelf al. Hij weet ‘t. Het kunnen nog wel ‘s lelijke uitingen zijn, want ze galmen door in alle facetten van Two Jakes (1990). De spoken uit het verleden fluisteren hem doof. Vlokjes Chinatown als stroboscopische flashbacks hangen je bovenkamer in de verlichting. Dankuwel Nicholson en consorten voor deze afdoener. Weten jullie nog filmmakers, Chinatown, de neonoir der neonoirs, een klassieker schatplichtig aan o zoveel klassiekers. Weerzinwekkend, die nadruk op een vermeend collectief geheugenverlies. Roman Polanski’s meesterwerk dateert weliswaar van zestien jaar terug (gezien vanuit 1990, uiteraard), maar blèrt allerminst om broksgewijze reminders.

Het is 1948 en de fatale schietpartij op het einde van Chinatown ligt elf jaar achter Jake Gittes, die is uitgegroeid tot gewaardeerd privédetective, nu zelfs met een eigen crew onder zijn hoede. In een nieuwe zaak spreekt hij af met projectontwikkelaar Jake Berman (Jake no.2, gespeeld door Harvey Keitel) om diens overspelige vrouw, Kitty (Meg Tilly), op heterdaad te betrappen in een motelkamer. Maar niet helemaal volgens overeenstemming schiet de tweede Jake de aanbidder van zijn vrouw neer, die na al het geweld zijn zakenpartner blijkt te zijn. De man overlijdt aan zijn verwondingen en dat brengt Gittes in een lastig parket aangezien de geplande actie is vastgelegd met behulp van enkele kiekjes en een voor die tijd wat meer gangbare wire recorder. Dat maakt hem ten eerste medeplichtig en ten tweede blijkt het plot vanzelfsprekend wat ingewikkelder in elkaar te steken dan slechts een crime passionel. Two Jakes grijpt echter pas rechtstreeks terug op Chinatown wanneer Gittes de opnames besluit terug te luisteren en pardoes de naam Katherine Mulwray voorbij hoort komen, de incestueuze vrucht van de invloedrijke Noah Cross en zijn dochter Evelyne Mulwray. En waar eerder water een beduidende rol speelde – “You see, Mr. Gittes, either you bring the water to L.A., or you bring L.A. to the water.” – herschept olie ditmaal het land tot het walhalla van de sluwerikken.

Zo eersteklas als Jake Gittes de onrustbarende familiebanden uiteen zag spatten onder begeleiding van die claxon die monotoon over straat schalde, zo onvoorzien vestigde Chinatowns ontknoping zich in zijn onfeilbare opslagcapaciteit, misschien wel voor altijd, zo lijkt Two Jakes te willen ventileren. Die andere Jake vertrouwt hem toe: “Jake, you might think you know what’s going on, but you don’t.” Nou, wáár heeft hij dat eerder gehoord? Het is zo’n halfzachte verwijzing naar voorbije tijdperken, alsof Jake no.2 met die pretoogjes Gittes’ levensverhaal afleest van diens hoekige wenkbrouwen.

Heel even vermoed ik een psychologische thriller. “It was as plain as the shoes on his feet.”, bazelt Gittes wanneer hij eens te meer dwars door de sinaasappelboomgaarden zandstofwolken in zijn kielzog doet opbollen. In zijn kantoor, aan het begin van dit mysterie, vallen zijn scherpe ogen op het schoeisel van zijn cliënt. Identiek aan die van hem. Maar de titel Two Jakes is even doorsnee als misleidend. Hun naam, de nette schoenen, het bepaalt slechts dat dit elkaars makkers hadden kunnen zijn, waren de kaarten anders geschud en verdeeld. Gebarsten momentjes en een onontkoombaar verleden, het zijn dankbare literaire thema’s. Goed of slecht, de naamgenoten wervelen tussen de leugens als vallende bladeren in de herfst van hun handel en wandel – beide Jakes zijn reflectief en herinneringsmoe en toch ook onverzettelijk aan de schaduwzijde van The City of Flowers and Sunshine. Meer kan ik er echter niet van maken.

De samenwerking tussen Nicholson en Keitel knalt nooit, zeker ook omdat laatstgenoemde in ruim twee uur spaarzaam het toneel opklautert. De ondertussen verloofde Gittes bevindt zich des te meer in het gezelschap van andermans echtgenotes, Kitty Berman en Lillian Bodine (Madeleine Stowe). Maar nog meer dan dat ontplooit Los Angeles zich als de tegenpartij van Jake, de stad die zichzelf speelt, met ingebed die wirwar aan oud zeer die de speurneus rondjes laat rijden op plekken waar een gezond persoon z’n biezen zou pakken. Zijn habitat als een mediterane cul-de-sac.

De koude herinneringen zweven in een baan om z’n hoofd en Los Angeles brandt door in z’n psyche. De soms uitmuntende opnamens van het uitgestrekte landschap met over de schouder een miljoenenstad in aanbouw, steeds in de gouden gloed en de hittewaas, en de interior shots van bijvoorbeeld City Hall die het zwoele en ondoorgrondelijke voelbaar maken. Een stijlvole zucht naar vroegere tijden met de mooie pakken en de automobielen. Geografisch en geschiedkundig neemt Two Jakes de vorm aan van een tijdcapsule, gefundeerd op het schrijfwerk van Robert Towne, de wandelende L.A. City and County van A tot Z. Heel vreemd heeft de film zowaar een bepaalde epische lading, maar puur en alleen als companion piece van Polanski’s film. Ongelukkigerwijs omvat het vervolg een schrijnende leegte aan hardboiled dialogue die bollebozen als Chandler en Hammett vereren, of Gittes moet een enkele keer optreden als verteller:

“Memories are like that – as unpredictable as nitro, and you never know what’s gonna set one off. The clues that keep you on track are never where you look for them. They fall out of the pocket of somebody else’s suit you pick up at the cleaners. In the tune you can’t stop humming, that you never heard in your life. They’re at the wrong number you dial in the middle of the night.”

Two Jakes heeft te diep z’n roots in Chinatown en dat maakt de film een vergeefse uitloopronde. Misschien wel te laat, misschien overbodig. Men viel erover, waarom na zestien jaar pas een sequel? De producenten wilden sowieso, en met Roman Polanski op de vlucht, nam Jack Nicholson de regie op zich. Robert Towne wilde aanvankelijk zelfs Los Angeles als setting voor misdaad en corruptie uitkristaliseren in een trilogie, verspreid over tientallen jaren, met een loos segment dat het drieluik ergens in de 60’s (in de wereld van Gittes) tot een conclusie had moeten brengen. Enfin, als bekend verondersteld zou Nicholson nooit weer een kapstok met Gittes’ fedora bekogelen. Maar zestien jaar of zestig, of zes dagen van mijn part, het maakt niet uit. Beter hadden ze Gittes met rust moeten laten.

Hij ziet eruit als een dakloze in een ruim pak, klaplong gegarandeerd mocht hij drie trappen bestijgen, en alleen de vermelding van Katherine Mulwray doet nog dat bloedvaatje bij z’n slaap pulseren als “Boogie Woogie Bugle Boy”. Maar intrinsiek voelt de nieuwe Jake zodanig anders aan dan Jake uit de jaren dertig, dat het verschil in ruim elf jaar tijd (verhaalgewijs) van een onaannemelijke grootte is. De ooit pientere gumshoe waart als een olijke loebas rond over golfgroen en speurt voorzien van vergrootglas met z’n neus op de grond gedrukt naar clues.

Er fonkelt altijd wat in de ogen van Nicholson, maar dat moet maar niet worden verward met geloofwaardig acteerwerk. De passie ontbreekt. De nietcommerciële benadering, de aandachteisende intrige (land deals plus bijkomende terminologie, voor de enthousiastelingen) ik juich het toe, maar doorgaans is die inferieur aan het gedeprimeerde hoofdpersonage, de vrouw die hem te gronde richt en alle personages daartussenin. Probeer sowieso niets te ontraadselen, als je hoofschuddend en met je handen voor de ogen toch bij elke scène geneigd bent te zeggen “Forget it, Jake…”.

Noirs behoren bijna een onnavolgbaar tintje te hebben. In The Big Sleep (1946) wordt zelfs een complete moord onopgelost gelaten en vooral vakkundig genegeerd. Net als in het verfilmde en gelijknamige boek. De politie dregt een Packard op, met aan boord het ontzielde lichaam van Owen Taylor, de privéchauffeur van de Sternwoods. Maar wie o wie zijn bloed aan de handen had, liet Raymond Chandler al dan niet weloverwogen in het midden. Er doet een verhaal de ronde dat scriptschrijver William Faulkner en regisseur Howard Hawkes slapeloze nachten kenden omdat ze allebei de moordenaar niet wisten te achterhalen. Met als voortvloeisel dat de filmmaker een prangend telefoontje pleegde. Verschillende bronnen melden verschillende verhalen. Chandler antwoordde desgevraagd: “How should I know? You figure it out.” Een ander houdt vol dat de schrijver aan Hawks vertelde dat het antwoord wel degelijk in zijn verhaal zit. Weer een andere bron vermeldt dat het lang stil bleef aan de andere kant van de lijn, maar dat Chandler uiteindelijk toch toe zou geven dat hij onopzettelijk enkele verhaallijntjes niet aan elkaar heeft weten te knopen. Boze tongen beweren dat juist Faulkner met Chandler telefoneerde. Bogart zou ook nog hebben gebeld. U hoort ‘t, gekkenhuis. Niet verrassend lijdt zowel roman als film niet onder de omissie. Aanschouw die konkelende zwaarhoofden. Rolstoelpatiënt Sternwood en z’n wulpse dochter Carmen, die maffe boekenverkoopster, de rusteloze Elisha Cook Junior, om over de vertolkingen van Bacall en Bogart nog te zwijgen. En passant vergeet de kijker de labyrintische plot. Fraaie characters, gekke dingetjes, het hoort er wel in te zitten. De cameo van Polanski, John Huston als eindbaas, noem maar wat op. Personages als stopverf, een fouttolerant mechanisme voor als de gemiddelde mens zich achterlijk waant ten gevolge van ongehoorde verhaalstructuren.

Kijk naar de vermoeide Jake Gittes. Nicholsons film kan niet terugvallen op z’n personages, of het moet die bit part zijn van Tom Waits, die voorbijflitst op het politiebureau, of misschien de niet mededdeelzame stierenek Liberty Levine (Paul DiCocco Jr.), die net zo makkelijk een simpele knipoog kan zijn naar de sociaal-beperkte dommekracht Moose Malloy uit Murder, my Sweet (1944). Two Jakes blijft lonken zo, tot je zelfs mag spreken van slapstick extravaganza de klok rond. Een grootgrondbezitter met huilbuien, agenten die in hun broek zeiken, Stowe die clownesk haar rok verliest tijdens een intiem momentje, Jake én Jake die rokertjes in de hens steken op plekken waar petroleum uit de grond sijpelt – met alle gevolgen van dien. Ik trek er m’n neus voor op. Kaliber knalpottheater, oeleboele tieten voelen in een boemelwagen; een tot obsessie verdoemde noodzaak van circus Nicholson & Towne. Opdoeken, graag.

Als ik zeg dat de makers het niet zo bedoelden, ben ik echt niet sarcastisch. Ze hadden het altijd zeer goed voor met Jake Gittes en zijn L.A. Maar met aan zekerheid grenzende waarschijnlijkheid betaamt de meest simpele ziel Two Jakes te taxeren als een neonoir voor dummies. Ik zwijg met gepaste minachting over de laatste scène. Oei, oei, oei. Vergelijk die ‘s met de slotminuten van Chinatown. En die film proberen op te volgen – wauw, ik geef je ‘t te doen. Jack Nicholson verwoordt het zelf wederom het beste, hij houdt zichzelf de spiegel voor. “That’s your problem, kid. You don’t know who you’re kidding.”